Πολιτική συμφωνία σχετικά με το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου
Η Επιτροπή χαιρετίζει την πολιτική συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για ένα νέο Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ).
Με τη συμφωνία αυτή, όλα τα μέσα που σχετίζονται με την πολιτική συνοχής έχουν πλέον συμφωνηθεί, και βρίσκονται εν αναμονή της τελικής έγκρισης των νομικών κειμένων από την ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και το Συμβούλιο.
Η επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, κ. Ελίζα Φερέιρα, δήλωσε τα ακόλουθα: «Η πράσινη μετάβαση θα είναι επιτυχημένη μόνο εάν όλοι ωφεληθούν από αυτήν. Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης θα στηρίξει ενεργά τις αλλαγές που οδηγούν σε μια ακμάζουσα και κοινωνικά δίκαιη οικονομία κλιματικής ουδετερότητας. Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης αποτελεί καίριο μέσο για την υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Βρίσκεται επίσης στο επίκεντρο της αποστολής που έχει αναλάβει η πολιτική συνοχής, δηλαδή να εξασφαλίσει ότι κανείς δεν θα μείνει στο περιθώριο καθώς οδεύουμε προς μια πιο πράσινη και πιο ανταγωνιστική Ευρώπη.»
Το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης είναι ένα νέο δημοσιονομικό μέσο με συνολικό προϋπολογισμό 17,5 δισ. ευρώ, από τα οποία 7,5 δισ. ευρώ προέρχονται από το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) ενώ τα υπόλοιπα 10 δισ. ευρώ προέρχονται από το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU. Το ΤΔΜ αποτελεί βασικό στοιχείο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και τον πρώτο πυλώνα του Μηχανισμού Δίκαιης Μετάβασης. Έχει ως στόχο να μετριάσει το κοινωνικό και το οικονομικό κόστος που προκύπτει από τη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, μέσα από ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που αποβλέπουν κυρίως στο να διαφοροποιήσουν την οικονομική δραστηριότητα και να βοηθήσουν τους ανθρώπους να προσαρμοστούν σε μια μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας.
Τα κυριότερα στοιχεία του συμβιβαστικού κειμένου περιλαμβάνουν τα εξής:
- δημοσιονομική δέσμευση για τα έτη 2021-2023
- οικειοθελείς μεταφορές πόρων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο+ (ΕΚΤ+) για να συμπληρωθεί το κονδύλιο του ΤΔΜ, οι οποίες δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το τριπλάσιο του ποσού στήριξης από το ΤΔΜ
- πεδίο επιλεξιμότητας το οποίο έχει διευρυνθεί ελαφρά ώστε να καλύπτει τις κοινωνικές πτυχές της μετάβασης —και ιδιαίτερα τη δημιουργία και τη διασφάλιση θέσεων εργασίας, καθώς και τις επενδύσεις σε έξυπνη και βιώσιμη κινητικότητα και στην αποκατάσταση του αστικού δικτύου θέρμανσης— όταν αυτό κρίνεται αναγκαίο για να συνοδεύσει τον μετασχηματισμό των τοπικών οικονομιών
- αποκλεισμό της χρηματοδότησης ορυκτών καυσίμων
- δυνατότητα στήριξης επενδύσεων από μεγάλες επιχειρήσεις σε «ενισχυόμενες περιοχές», σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις περιφερειακού χαρακτήρα, όποτε αυτές χρειάζονται για να καλύψουν το χάσμα που δημιουργείται από την απώλεια θέσεων εργασίας λόγω της μετάβασης
- προσθήκη ρήτρας επανεξέτασης, ώστε η Επιτροπή να επανεξετάσει την υλοποίηση του ΤΔΜ έως τις 30 Ιουνίου 2025 όσον αφορά την επίτευξη των καθορισμένων στόχων
- μηχανισμό οικολογικής επιβράβευσης συνδεδεμένο με τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου η οποία επιτυγχάνεται στις περιφέρειες που λαμβάνουν στήριξη από το ΤΔΜ, καθώς και υπό όρους πρόσβαση σε ποσοστό 50 % των πόρων του ΤΔΜ
- ενισχυμένη αναφορά στους στόχους της ΕΕ για την ενέργεια και το κλίμα, καθώς και στην υλοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού
Επόμενα στάδια
Στις 10 Νοεμβρίου 2020 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, των κρατών μελών της ΕΕ στο Συμβούλιο και της Επιτροπής σχετικά με τον επόμενο μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της ΕΕ και το πρόγραμμα NextGenerationEU. Ως επόμενο βήμα, είναι πλέον επιτακτική ανάγκη να εκδοθεί η δέσμη μέτρων για το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, παράλληλα με την επικύρωση της απόφασης για τους ιδίους πόρους.
Μόλις εγκριθεί, ο μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός της ΕΕ, σε συνδυασμό με την πρωτοβουλία NextGenerationEU —ένα προσωρινό μέσο που σχεδιάστηκε για να πρωτοστατήσει στην ανάκαμψη της Ευρώπης—, θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη δέσμη κινήτρων που χρηματοδοτήθηκε ποτέ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Συνολικά 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ (σε τιμές του 2018) θα συμβάλουν στην ανοικοδόμηση της Ευρώπης μετά τη νόσο COVID-19. Θα είναι μια πιο πράσινη, πιο ψηφιακή και πιο ανθεκτική Ευρώπη.
Ύστερα από τους τριμερείς πολιτικούς διαλόγους, οι χώρες της ΕΕ, για να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση από το ΤΔΜ, θα πρέπει να καταρτίσουν τα εδαφικά τους σχέδια δίκαιης μετάβασης (ΕΣΔΜ), στα οποία να καθορίζουν τις επιλέξιμες περιοχές που αναμένεται να υποστούν τον αρνητικότερο αντίκτυπο της πράσινης μετάβασης.
Η κατάρτιση των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης αποτελεί βασική προϋπόθεση για τον προγραμματισμό και την επακόλουθη υλοποίηση των πόρων του ΤΔΜ. Κάθε κράτος μέλος θα καταρτίσει το σχέδιό του σε συνεργασία με τους ενδιαφερόμενους εσωτερικούς εταίρους και σε συνεννόηση με την Επιτροπή, εξασφαλίζοντας ότι συνάδουν με τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης και με τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα. Η Επιτροπή θα εγκρίνει τα σχέδια μαζί με τα προγράμματα που συνεπάγονται στήριξη από το ΤΔΜ.
